next up previous
: 充足性とモデル : 述語論理の公理系 : 演繹定理

解釈

 述語論理は対象領域${\bf D}$が具体的に与えられて初めて具体的な意味をもつ。 述語の真理値も決定される。
 

前節で定義された項と論理式は, 特定の対象を表す記号である対象定数記号,${\bf D}$上の変数を表す対象変数記号, ${\bf D}$から${\bf D}$への関数を表す関数記号および${\bf D}$上の述語を表す述語記号から作られた記号列に過ぎない。
これらの記号列が3.1節で与えた対象領域上の特定の述語と,述語の論理演算として真理値を確定するためには,以下の対応を与える必要がある。

  1. 対象変数記号と${\bf D}$の要素との対応
    これを
    \begin{displaymath}
\alpha :x \in {公理系の対象変数記号全体の集合}
\mapsto \alpha(x) \in {\bf D}
\end{displaymath} (4.44)

    で表す。
  2. 対象定数記号と${\bf D}$の要素との対応
    対象定数記号は$0$関数記号とみなし, 関数記号と ${\bf D}$上の関数との対応の特別な場合に含める。
  3. 関数記号と${\bf D}$上の関数との対応
    ${\cal F}^n$$n$変数の関数記号の全体を,
    \begin{displaymath}
{\cal F}({\bf D}^n,{\bf D})
=\{ f \vert f :(x_1,x_2,\cdots...
... {\bf D}^n
\mapsto \phi (x_1,x_2,\cdots,x_n) \in {\bf D} \}
\end{displaymath} (4.45)

    ${\bf D}$上の関数全体の集合とし,これらの間の対応を
        $\displaystyle {\bf\phi }^n \in {\cal F}^n \mapsto \rho({\bf\phi }^n) \in {\cal F}({\bf D}^n,{\bf D})$  
        $\displaystyle \rho({\bf\phi }^n) :(x_1,x_2,\cdots,x_n) \in {\bf D} \mapsto \rho
({\bf\phi }^n)(x_1,x_2,\cdots,x_n)$ (4.46)

    で表す。
  4. 述語記号と${\bf D}$上の述語との対応
    真理値の集合を ${\bf V}=\{T,F\}$${\cal P}^n$$n$変数の述語記号の全体の集合として,
    \begin{displaymath}
{\cal P}({\bf D}^n;{\bf V})
=\{ P \vert P :(y_1,y_2,\cdot...
... \in {\bf D}^n
\mapsto P(y_1,y_2,\cdots,y_n) \in {\bf V} \}
\end{displaymath} (4.47)

    ${\bf D}$上の$n$変数の述語全体の集合とする。
    これらの間の対応を
        $\displaystyle {\bf P }^n \in {\cal P}^n \mapsto \pi({\bf P }^n) \in {\cal P}({\bf D}^n;{\bf V})$  
        $\displaystyle \qquad \pi({\bf P }^n) :(y_1,y_2,\cdots,y_n) \in {\bf D} \mapsto \pi({\bf P}^n)(x_1,x_2,\cdots,x_n)
\in {\bf V}$  
    $\displaystyle \,$     (4.48)

    で表す。


\begin{displaymath}
{\cal M}=({\bf D},\rho,\pi)
\end{displaymath} (4.49)

を解釈という。

解釈 ${\cal M}=({\bf D},\rho,\pi) $と対象変数記号と${\bf D}$の要素 との対応$\alpha$を用いて,項に${\bf D}$の要素を対応させ,論理式にはその真理値を対応させる作用 $\tau({\cal M},{\bf\alpha})[ \cdot ]$を以下のように帰納的に定める。

  1. 項の値
    1. 対象変数記号$x_i$に対しては
      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[x_i]=\alpha(x_i)
\end{displaymath} (4.50)

    2. 対象定数記号$c_i$に対しては,これは$0$変数の関数 であり,
      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[c_i]=\rho(c_i)
\end{displaymath} (4.51)

    3. $s_1,s_2,\cdots,s_n$が項で,それぞれ, ${\bf D},{\bf\alpha}$での値が
      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[s_i],i=1,\cdots,n
\end{displaymath} (4.52)

      のとき,$n$変数関数${\bf\phi}^n$については


      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\bf\phi}^n(s_1,s_2,\cdots,s_n)...
...M},{\bf\alpha})[s_2],\cdots,\tau({\cal M},{\bf\alpha})[s_n])
\end{displaymath} (4.53)

  2. 論理式の値

     

    1. $ {\bf P } ^n$$n$変数の述語変数記号で, $s_1,s_2,\cdots,s_n$が項のとき,


      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\bf P}^n(s_1,s_2,\cdots,s_n)]
...
...},{\bf\alpha})
[s_2],\cdots,\tau({\cal M},{\bf\alpha})[s_n])
\end{displaymath} (4.54)

    2. 特に$0$変数の述語記号すなわち命題記号${\bf P }^0$には ${\bf V}=\{T,F\}$ の要素である真理値を   
      \begin{displaymath}
  \tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\bf P}^0]=\pi({\bf P}^0) \in {\bf V}
  \end{displaymath} (4.55)

      で対応させる。
    3. ${\cal A}$論理式ならば、
      \begin{displaymath}
 \tau({\cal M},{\bf\alpha})[\neg{\cal A}]=\neg \tau[{\cal M},{\bf\alpha}]
({\cal A})
\end{displaymath} (4.56)

    4. ${\cal A,B}$論理式ならば、
      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal A} \land {\cal B}]
=\tau(...
...\alpha})[{\cal A}] \land \tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal B}]
\end{displaymath} (4.57)


      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})({\cal A} \lor {\cal B})
=\tau({...
...f\alpha})({\cal A}) \lor \tau({\cal M},{\bf\alpha})({\cal B})
\end{displaymath} (4.58)

    5. ${\cal C}(a)$ が変数記号$a$を論理式で,$a$が自由変数記号のとき, $x$${\cal C}(a)$の中に現れない対象変数記号ならば


      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[(\forall x)({\cal C}(x))]
=\bigwedge_{b \in {\bf D}}\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal C}](b)
\end{displaymath} (4.59)


      \begin{displaymath}
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[(\exists x)({\cal C}(x) ) ]
=\bigvee_{b \in {\bf D}}\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal C}](b)
\end{displaymath} (4.60)

      例えば ${\bf D}$が有限集合 $\{ a_1,a_2,\cdots,a_n \} $とし, ${\bf C}(x,y,z)$が3変数の述語とする。

      対象変数記号$x$,対象定数記号$c$に対して,

          $\displaystyle \tau({\cal M},{\bf\alpha})[x]=\alpha(x)=a_1$  
          $\displaystyle \tau({\cal M},{\bf\alpha})[c]=\rho(c)=a_3$ (4.61)

      とすると
          $\displaystyle \tau({\cal M},{\bf\alpha})[(\forall z)({\cal C}(x,c,z)) ]
=\bigwedge_{b \in {\bf D}}\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal C}(x,c,b))]$  
          $\displaystyle =\bigwedge_{b \in {\bf D}}\pi({\cal C})(\tau({\cal M},{\bf\alpha})[x],
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[c],b)$  
          $\displaystyle =\pi({\cal C})(a_1,a_3,a_1)
\land \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_2)
\land \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_3)
\land \cdots \land \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_n)$  
      $\displaystyle \,$     (4.62)


          $\displaystyle \tau({\cal M},{\bf\alpha})[(\exists z)({\cal C}(x,c,z)) ]
=\bigvee_{b \in {\bf D}}\tau({\cal M},{\bf\alpha})[{\cal C}(x,c,b))]$  
          $\displaystyle =\bigvee_{b \in {\bf D}}\pi({\cal C})(\tau({\cal M},{\bf\alpha})[x],
\tau({\cal M},{\bf\alpha})[c],b)$  
          $\displaystyle =\pi({\cal C})(a_1,a_3,a_1)
\lor \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_2)
\lor \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_3)
\lor \cdots \lor \pi({\cal C})(a_1,a_3,a_n)$  
      $\displaystyle \,$     (4.63)


next up previous
: 充足性とモデル : 述語論理の公理系 : 演繹定理
Yasunari SHIDAMA